غده تیروئید و اختلالات رایج آن

غده تیروئید یک غده اندوکرین در گردن و مسئول تولید هورمون‌های تیروئیدی مانند تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) است. این هورمون‌ها نقش بسیار مهمی در کنترل فعالیت سلول‌ها، متابولیسم بدن، سطح انرژی، رشد و توسعه، عملکرد قلب و عروق، و سیستم عصبی دارند. اهمیت غده تیروئید در سلامتی بدن به این دلیل است که هرگونه نقص در عملکرد آن می‌تواند منجر به اختلالات جدی در سلامتی فرد شود. به عنوان مثال، کم کاری آن می‌تواند به کاهش فعالیت ذهنی، خستگی، افزایش وزن، و اختلالات قلبی منجر شود. همچنین، پرکار بودن آن نیز می‌تواند عوارضی نظیر لرزش، تضعیف عضلات، اختلالات خواب، و ضعف عمومی ایجاد کند. بنابراین، حفظ سلامتی و عملکرد بهینه غده تیروئید از اهمیت بسیاری برخوردار است. هدف این مقاله، توضیح و تشریح نحوه عملکرد غده تیروئید و انواع اختلالاتی است که ممکن است در عملکرد صحیح آن ایجاد شود.

غده تیروئید چیست و در کجا قرار دارد؟

غده تیروئید، غده پروانه ای شکل و کوچکی است که در جلوی گردن و در قدام راه هوایی گردنی و در محل بریدگی حفره جناقی گردن قرار دارد. تیروئید از غده‌های مهم در بدن است که مسئول تولید هورمون‌های تیروئیدی مانند تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) است. این هورمون‌ها نقش مهمی در کنترل فعالیت سلول‌ها، متابولیسم بدن، سطح انرژی، رشد و توسعه، عملکرد قلب و عروق، و سیستم عصبی دارند. به طور کلی، غده تیروئید از اهمیت بالایی برای سلامتی بدن برخوردار است زیرا هرگونه نقص در عملکرد آن می‌تواند به اختلالات جدی در سلامتی فرد منجر شود.

وظیفه غده تیروئید در بدن

غده تیروئید وظایف متعددی در بدن دارد که از جمله مهم‌ترین آنها عبارتند از:

تولید هورمون‌های تیروئیدی

• تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) دو هورمون اصلی توسط غده تیروئید تولید می‌شوند.
• این هورمون‌ها نقش مهمی در تنظیم سطح متابولیسم بدن، رشد و توسعه، تولید انرژی، فعالیت سلول‌ها و عملکرد عضلات دارند.

ذخیره‌سازی هورمون‌های تیروئید

غده تیروئید هورمون‌های تیروئیدی را در داخل خود ذخیره می‌کند و در صورت نیاز، این هورمون‌ها را به صورت یک مخزن پایدار آزاد می‌کند تا به خون جریان یابند و اثرات خود را در سطح بدن اعمال کنند. این ذخیره‌سازی به غده تیروئید امکان می‌دهد که در مواقع نیاز به هورمون‌های بیشتر یا کمتر، به طور موثر و سریع واکنش نشان دهد. این ویژگی ذخیره‌سازی می‌تواند در مدیریت و تنظیم متابولیسم بدن و پاسخ به تغییرات محیطی و فیزیولوژیکی مفید باشد

به طور مثال، کمبود هورمون‌های تیروئیدی منجر به هیپوتیروئیدیسم می‌شود که ممکن است با علائمی مانند خستگی، افزایش وزن، کاهش توانایی ذهنی، افسردگی و اختلالات قلبی همراه باشد. از طرف دیگر، افزایش ناگهانی هورمون‌های تیروئیدی منجر به هیپرتیروئیدیسم می‌شود که ممکن است با علائمی همچون لرزش، تپش قلب، اختلالات خواب، و کاهش وزن ناشی از افزایش سریع متابولیسم همراه باشد. بنابراین، حفظ توازن و عملکرد بهینه غده تیروئید برای حفظ سلامتی بدن بسیار حائز اهمیت است و در صورت وجود هرگونه علائم ناشی از اختلالات در این غده، مراجعه به پزشک و دریافت درمان مناسب امری ضروری می‌باشد.

اختلالات مرتبط با غده تیروئید

غده تیروئید مسئول تولید و ترشح هورمون هایی است که از جمله آنها می توان  به نام تیروکسین و تری یدوتیرونین اشاره کرد، که میزان سوخت و ساز بدن یا سرعت مصرف انرژی و سرعت رشد و بلوغ را تنظیم می کنند. و می توان گفت ترشح این هورمون ها بسیاری از اعمال و ساختار بدن را از میزان ضربان قلب گرفته تا ساختار پوست، تحت تأثیر قرار می دهد. وظیفه غده تیروئید به عوامل متعددی از جمله عملکرد صحیح هیپوتالاموس، غده هیپوفیز، دریافت ید و تبدیل هورمون تیروکسین به تری یدو تیرونین بستگی دارد. وقتی که هر یک از عوامل فوق به هر دلیلی، از میزان نرمال خارج شود، فرد مبتلا به پر کاری یا کم کاری تیروئید خواهد شد. اختلال در میزان تولید و ترشح هورمون های تیروئید از شایع ترین بیماری های مربوط به غده ي تیروئید است. اختلالات رایج مرتبط با غده تیروئید عبارتند از:

هیپوتیروئیدیسم (کم کاری تیروئید)

• کمبود هورمون‌های تیروئیدی در بدن.
• علائم شامل خستگی، افزایش وزن، کاهش توانایی ذهنی، سردی، و کاهش ضربان قلب می‌باشد.
• درمان اصلی شامل مصرف هورمون‌های تیروئیدی مصنوعی می‌باشد.

هیپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید)

• افزایش ناگهانی هورمون‌های تیروئیدی در بدن.
• علائم شامل لرزش، تپش قلب، اختلالات خواب، افزایش تعریق، و کاهش وزن می‌باشد.
• درمان شامل داروها، درمان تابعی، و در موارد جدی تحت جراحی است.

گویاپ

• یک توده یا گره در غده تیروئید که ممکن است باعث بیرون زدگی یا فشار بر سایر اندام‌های داخل گردن شود.
• ممکن است بی‌علامت باشد یا با علائمی مانند سرفه، دشواری در بلع، و تنگی نفس همراه باشد.
• درمان شامل مشاهده فعالیت آن، داروها، یا در مواردی جراحی است.

تیروئیتیس

• التهاب غده تیروئید که ممکن است ناشی از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی باشد.
• علائم شامل درد و تورم در منطقه گردن، تب، خستگی، و اختلالات در تولید هورمون‌های تیروئید می‌باشد.
• درمان بستگی به عامل ایجاد کننده آن دارد و ممکن است شامل داروها یا آنتی‌بیوتیک‌ها باشد.

این اختلالات ممکن است به طور مختلف توسط پزشک تشخیص داده و مدیریت شوند، بنابراین همیشه مهم است که هرگونه علامت یا عارضه ناشی از اختلالات غده تیروئید را به پزشک مراجعه کرده و درمان صحیح را دریافت کنید.

هورمون های تیروئیدی

هورمون های تیروئیدی در بدن شامل:

T4 ( تترایدوتیرونین ) :  هورمون تیروئیدی که به بیشترین مقدار ترشح می گردد.

T3 ( تری یدوتیرونین ) : هورمون  تیروئیدی که بیشترین فعالیت را دارد.

RT3 ( تری یدوتیرونین معکوس ) : هورمون تیروئیدی که به کمترین میزان ترشح می گردد.

شایان ذکر است هورمون کلسیتونین نیز توسط غده تیروئید سنتز می گردد. سلول های C نام تیروئید هورمون کلسیتونین را تولید می کنند که سبب کاهش غلظت خونی کلسیم می شود . این هورمون سبب بالا رفتن رسوب کلسیم در بافت استخوانی می گردد. البته این اثر گذاری بر روی کلسیم بدن زیاد نمی باشد.

هورمون های T3  و  T4

دو هورمون مهم T3 و T4 در رشد سلول های جنینی و تنظیم متابولیسم بدن نقش عمده ای دارند همچنین هورمون T4 تنظیم کننده فعالیت های مهمی از بدن مانند ضربان قلب ، هضم غذا، رشد فیزیک و ذهنی و … می باشد . کم کاری تیروئید زمانی اتفاق می افتد که ترشح هورمون های تیروئیدی بخصوص T4 کاهش می یابد. کاهش هورمون T4 علائمی مانند تغییرات وزن ، اشتها، الگوی خواب ، دمای بدن و … راه به همراه دارد.

هورمون TSH

هورمون TSH در کنترل فعالیت های غده تیروئید نقش اساسی دارد و مفید ترین گزارشگر فیزیولوژیک عملکرد هورمون تیروئید می باشد. هورمون هیپوتالاموسی  میزان ترشح TSH را تنظیم می کند. این هورمون به شکل ضربانی ترشح می گردد  و مقادیر آن در طی شبانه روز مختلف است . بیشترین مقدار آن در شب می باشد. با توجه به خفیف بودن نوسانات آن یک بار اندازه گیری در طی شبانه روز کافی است.

بیشتر بخوانید>>>> تیروئید در بارداری

پیشگیری از اختلالات و بیماری های غده تیروئید

برای پیشگیری از اختلالات غده تیروئید، می‌توان اقدامات و راهکارهای زیر را در نظر گرفت:

۱. مصرف غذاهای سالم و متنوع

• اطمینان از مصرف مواد غذایی غنی از مواد مغذی مانند آهن، سلنیوم، و ید برای حفظ سلامتی غده تیروئید.
• از جمله مواد غذایی مفید می‌توان به میوه‌ها، سبزیجات، ماهی‌های چرب و غنی از اسیدهای چرب امگا-۳، و محصولات لبنی اشاره کرد.

۲. استفاده از غنی‌سازی مواد غذایی با یُد

• مصرف نمک آزاد از ید، مصرف محصولات شامل ید مانند ماهی و دریاچه، و استفاده از محصولات غنی از ید مانند شیر و تخم‌مرغ می‌تواند به پیشگیری از کمبود ید و اختلالات غده تیروئید کمک کند.

۳. انجام فعالیت‌های ورزشی منظم

• ورزش منظم و فعالیت بدنی می‌تواند به کنترل وزن، تنظیم متابولیسم بدن، و کاهش استرس کمک کند که از طریق آن می‌توان از بروز اختلالات غده تیروئید جلوگیری کرد.

۴. اجتناب از استرس

• کنترل استرس و انجام تکنیک‌های مدیریت استرس مانند یوگا، تمرین تنفسی، و مدیتیشن می‌تواند به حفظ سلامتی غده تیروئید کمک کند.

۵. مراقبت های پزشکی منظم

• مراجعه به پزشک برای بررسی‌های منظم و بررسی سلامتی غده تیروئید می‌تواند به زودیتر تشخیص اختلالات و شناسایی هرگونه مشکلات کمک کند.

با اجرای این راهکارها و توجه به سلامتی غده تیروئید، می‌توان از بروز اختلالات غده تیروئید جلوگیری کرد و سلامتی بدن را حفظ کرد.

چکیده مطالب مهم درباره غده تیروئید

–        5 تا 10 درصد افراد به بیماری های تیروئیدی دچار هستند. لذا بررسی و چکاپ عملکرد غده تیروئید برای تمام افراد ضرورت دارد. آزمایش تیروئید یکی از متداول ترین آزمایشات است. آزمایشگاه پزشکی آریا به عنوان بهترین آزمایشگاه آندیشه، یک مرکز جامع برای انجام این آزمایش بوده و به عنوان یکی از مجهزترین و معتبرترین مراکز آزمایشگاهی با داشتن کادری مجرب و مجهزترین دستگاه ها، توانسته است گامی بلند در جهت کاهش و کنترل هرچه بهتر بیماری های تیروئیدی بردارد.

–        چنانچه بخواهیم به انجام تنها یک تست تیروئیدی اکتفا کنیم ترجیحا بهتر است آن تست TSH باشد چنانچه نتیجه تست TSH طبیعی باشد می توان نتیجه گرفت این غده فعالیتی مناسب دارد.

–        تست دوم در تعیین عملکرد این غده ، تست Free T4 می باشد و بعد از آن یا ترجیحا در کنار آن تست های  T4 و T3 uptake می باشد.

–        اگر واقف به داشتن کم کاری هستید نیازی به انجام تست T3  نمی باشد زیرا در 15 تا 30 درصد کم کاری ها این تست در رنج قابل قبول می باشد مگر در شرایطی که  T4 خیلی کم و در حدود 2 میکروگرم رسیده باشد.

–        گروهی از بیماری های ثانویه که سبب نتایج غیر طبیعی هورمونی می شوند به  NT معروف می باشند این گونه بیماری ها بیشتر در افراد بستری دیده می شوند،  این افراد اغلب دارای T3 پایین هستند.

–        در درمان کم کاری یا پر کاری مقادیر T3  و  T4 سریع تر از TSH درمان می گردند برای درمان TSH هفته ها وقت لازم است .

–        در تفسیر آزمایشات باید توجه داشت مقدار Free T4 و  TSH در نوزادان بیش از بزرگسالان می باشد.

–        در سن 16 هفتگی از جنین مقدار TBG ( ناقل هورمون ) زیاد می گردد و مقادیر T4  و T3  تا 5/1 برابر زیاد می گردد. در این میان T4  و T3 uptake اهمیت بیشتری جهت تفسیر پیدا می کنند . در حدود 20 درصد بارداری ها مقدار TSH در سه ماه اول کاهش می یابد.